De heks van Appelscha

Een heks hoort te voldoen aan een bepaalde beeldvorming. De grondslag hiervan ligt stellig bij de heks Eucalypta. De bekende heks uit Paulus de Boskabouter. Eucalypta is door en door slecht. Ze is de hele dag bezig met toverdranken brouwen die haar mede bosbewoners moeten veranderen in kikkers of andere amfibieën. Ook het uiterlijk van de heks behoort te voldoen aan een aantal criteria, zoals een grote neus met een pukkel. Vooruitstekende kin eventueel ook met pukkel of wrat. Zwarte kleding, bezem en de aanwezigheid van een zwarte kat.

Persoonlijk ben ik in principe tegen z.g. goede heksen. Een aantal mensen, met name politici zou ik graag in een pad of kikker zien veranderen en dat schiet niet op als je er goede heksen op los laat. Daar heb je het kaliber van Eucalypta voor nodig. Niks geen heilzame kruiden maar Belladonna en Wolfsklauw. Zonder de giftige brouwsels van Eucalypta zou er geen heks op een bezemsteel vliegen. Mijn vroegste jeugd herinneringen werden geweld aan gedaan door het bezoek aan de heks van Appelscha. In mijn prille jeugd lag ik iedere dag om 19.00 uur huiverend aan de radio gekluisterd om de wandaden en kwaadaardigheden van Eucalypta te beluisteren. Later op school ging het heksenverhaal verder in de geschiedenisles met alle gruwelijkheden van dien. Spaanse inquisitie, openbare verbrandingen en terechtstellingen, epidemieën, vee sterfte, kinderroof, alles wat slecht  en gruwelijk was had te maken met heksen. Daarom wil ik langs deze weg de heks van Appelscha oproepen om eens iets door en door slecht te doen. Voorstel mijnerzijds; Diederik Samson veranderen in een dikke wrattige pad. Zal hem leren.

Het stenen bed

In 2008 werd het oude HvB in Leeuwarden ongeschikt verklaard als gevangenis. De gedetineerden moesten verhuizen naar een modernere inrichting.
Samen met een stagiaire van Mercurius heb ik toen een reportage gemaakt over de inmiddels lege gevangenis. We kregen een rondleiding van een voormalig bewaarder. Hoewel ik eerder in het oude gebouw geweest was maakte het indruk op me. Vooral de kelders waar de oude isoleerafdeling zich bevond. De dwangbuis lag er nog. Het bed of brits was van steen, zodat er voor de gevangenen niets te slopen viel.

Toen we na de opnamen weer buiten liepen voelde ik me opgelucht. Leuk om gezien te hebben maar echt gezellig was het niet. In 2008 begon men ook met plannen maken voor de nieuwe bestemming van het rijksmonument. De Blokhuispoort zou open moeten zijn voor de hele stad en een culturele brûsplak worden. Enthousiastelingen vonden zelfs dat de gedempte Keizersgracht naast het gevang weer open moest. Zodat boten rondom konden varen met terrassen en aanlegsteigers aan de Zuidergrachtswalkant.

Ondanks alle goede bedoelingen en opwaardering tot zenuwcentrum voor Culturele Hoofdstad 2018, blijft de Blokhuispoort een gevangenis met een eeuwen oude geschiedenis.
Het hele gebouw ademt de sfeer van een Rijksstrafinrichting en niet de sfeer van een culturele brûsplak. Dat heeft ook te maken met dat de geschiedenis die in ere bewaart wordt en niet weg te denken is van de locatie. Het blijft een strafinrichting. Niet alleen door de tralies, maar door alles. De uitgesleten traptreden waarover de gedetineerden dagelijks naar de werkplaatsen gingen. De troosteloze afgebladderde deuren met klapluikjes. Het is er allemaal nog. Erger is de oudere geschiedenis.

In de 16de eeuw stond er aan de kant van de Zuidergrachtswal een pijnigtoren. In die tijd ging je dus niet op de bon als je zonder licht reed maar werd je meegenomen naar de pijnigtoren waar dan een paar vingers gebroken werden. Scheelt een hoop administratieve rompslomp. Herinvoering van de pijnigtoren zou in het partij programma van bepaalde politieke partijen trouwens prima staan. Blijft vreemd om te werken in een voormalige strafgevangenis. Tot dusver weinig bruisends ontdekt. En ik blijf een beetje uit de buurt van de pijnigtoren.